Çiş ve Kaka – İnsan Dışkısı ile Tarım

Resim Humanure Handbook sitesinden alınmıştır

Bu yazıyı yazıyorum ama bir yandan da korkuyorum çünkü uygulamada yapılacak yanlışlıklar veya detaylara dikkat edilmemesi listeriya hastalığına neden olabilir ve özellikle hamile hanımlarda erken doğum veya düşüklere sebep olabilir.

Her zaman söylerim, derme çatma kurulmuş sistemler yararından çok zarar getirir. Getirinizin düşmesini istemiyorsanız bir işi kitabına göre yapmalısınız.

Bir permakültür tasarımında sistemden çıkan enerjilerden biri olan insan dışkısı aslında en besleyici gübre ve geri dönüştürülüp kullanılsa gübre maliyetini oldukça düşürecek nitelikte. Ayrıca sistemin uçlarını kapadığı için daha da sürdürülebilir hale getirmektedir.

İngiltere’nin Toprak Cemiyeti (The Soil Association) 2010 yılında yayınladığı bir raporda insan dışkısının gelecekte gıda yetiştirmek için daha fazla kullanılacağını öngörmüş.

Tahminlere göre gübre için kullanılan fosfor rezervleri 2033 yılından itibaren düşüşe geçecek ve arz/talep eğrilerine göre de fiyatı oldukça artacak. Yani insan dışkısını gübre haline getirecek sistemleri tasarlayıp kurmak ve iyileştirme yapmak için 15 yılınız var.

2007-2008 yıllarında böyle bir artış olmuş ve fosfor fiyatı %800 fırlamış.

Zaten çiftçi, gübre ve ilaç planlarını uygulamak için bir baskı altında, kazandığı bir para yok; üstüne bir de gübre fiyatları patlarsa ne yapacak?

Asya ülkelerinden Kore’de eski bir atasözü der ki “Hiç bir meyvenin tadı insan gübresi ile yetiştirilmiş kadar tatlı olmaz”. Hatta Kore’de eskiden insan dışkısı o kadar değerliymiş ki ticaretini yapmak ve toplamak için ehliyete gerek duyulmuş. Ama tabii sifonlu tuvalet bu olayın da sonunu getirmiş.

Sağlıklı bir insan yılda yaklaşık 200-250 kilo kaka üretiyor ve 500 litre civarı çiş yapıyor. Kaka azot, fosfor, potasyum açısından çok zengin. Çişde ise üre, amino asitler ve eriyik mineraller mevcut. Sifonu çekerek neler kaybettiğinizi bilin istedim.

Resim şu siteden alınmıştır

Benim yakınımda bahçesini ziyaretçilere açan bir arkadaşım var. Ziyaret için ödemeyi kaka ve çiş olarak alıyor.

Tabii gübre firmaları kaka ve çiş etrafında bir stigma oluşturarak çiftçileri bu kadim yöntemlerden uzaklaştırmışlar. Kendi sattıkları gübreler kullanılsın diye yapmadıkları yok.

Sifonu çektiğinizde çevreyi kirletmeye başlayan kaka ve çiş aslında çevreyi kurtarabilir de.

4 kişilik bir aile yılda 1 ton kaka, 2 tondan fazla çiş ve 1 ton civarı yemek artığı üretebilir. Tüm bu artıklar gübreye çevrildiğinde 2 aileye yetecek ürünü yetiştirmek için gerekli gübre hazır.

İnsanoğlu en iyi yiyecekleri yediği için de bu gübre, koyun veya inek gübresinden çok daha kaliteli olacaktır.

Gelelim nasıl kullanacağımıza

Resim Humanure Handbook sitesinden alınmıştır

ÇİŞ

Ücretsiz verdiğim Sürdürülebilir Tarım kitabımda idrar konusuna değinmiştim. Burada bir özet geçeyim.

• Tüm çişinizi bir varilde toplayın.
• Varilin kapağı sıkı olsun ve içine hava almasın.
• Üzerine ormandan toplayacağınız çürümüş yaprakları atın.
• Organik üretim kurallarında 6 ay olgunlaştırılması salık verilmiş.
• Kullanmak için 1:50-500 oranında su ile seyreltin.
• Yapraklara püskürtün.

Aslında çiş içinde herhangi bir mikrop barındırmıyor ve hemen kullanılabilir.

Eğer büyüme hızı yavaş ise 1:50-100 arası seyreltin. Diğer durumlarda 1:200-500 arası seyreltip kullanın. Her gübrede olduğu gibi bunun da fazlası zarar. Bol var diye sek kullanım akiferlerin ve nehirlerin kirlenmesine neden olabilir.

Eğer bitkileriniz üzerinde yaprak bitleri (afidler) görüyorsanız fazla azotun göstergesidir. Çiş gübresini kesip normal sulayın. Topraktaki azot miktarı normale dönünce bitlerde kaybolacaktır.

KAKA

Kaka için özel bir kompost alanı gerekiyor.

Resim şu siteden alınmıştır.

Her kaka yaptığınızda aynı miktarda ağaç veya karton kırpıntısı, çürümüş yaprak kompostu gibi kuru ve organik bir maddeyle örtün.
Örneğin tuvalette bir kova ile başlayabilir ve dolduğunda özel kaka kompostu yerine transfer edilebilir.
Kaka kompostu dolduğunda 6 ay bekletin. Bu altı ay hem patojenik bakterilerin ölmesi hem de solucan ve diğer mikro-organizmaların çoğalması için ideal.
6 ay sonunda açıp havalandırın. Bu malzeme bahçe artıklarının kompostu için de kullanılabilir.
Kaka ya 50C’de 7 gün ya da soğuk olarak 6 ay fermente edilmelidir.
6 aydan erken açılan kaka kompostu tekrar diğer artıklarla sıcak kompost yapılmalıdır.

Kaka kompostu 50 ila 500 katı su ile seyreltilir ve iyice süzülerek toprağa uygulanır.

Kesinlikle yapraklara ve meyvelere sıkılmaz.

Not: Aslında yenilmeyen yapraklara sıkılabilir denmiş ama burada hata payı çok fazla. O yüzden sadece toprağa uygulayın, garanti olsun.