Yağmur suyunu depolamanın en iyi yollarından bir tanesi de suyun araziye depolanması ve bitki örtüsünün, akiferlerin beslenmesidir.
Permakültürde yağmur hendekleri neredeyse ilk yapılan işlerden biridir. Zaten Kalıcılık Skalasına baktığımızda hidrolik ve arazi değişikliği konuları bir ekolojik yaşam alanı kurarken ilk yapılması gereken işlerden biri. Sistem oturup üretkenlik başladığı zaman bu işler çok masraflı oluyor.
Aşağıda Türkçeye çevirdiğim bir posteri görüyorsunuz. Posterin sol tarafı yağmur hendeği yapılabilecek yerleri gösteriyor. Sağ tarafı ise yağmur hendeği yapılamayacak yerleri gösteriyor.
Tabii ki bu posterde verilen kurallar katı kurallar değil. Örneğin eğim %15’den fazla ise erozyona neden olmayacak biçimde araziye su depolamak için teraslar ve göletler yapılabilir. Bu göletleri beslemek için de yağmur toplama hendekleri düzenlenebilir.
Hendeklerin arazide eş yükselti eğrileri doğrultusunda açılması ve akması istenen yöne doğru %1 veya %2 eğim verilmesi gerekiyor. Akması istene nokta, ya suyun araziye düzgün ve geniş biçimde yayılması için yapılmış minik barajlar ya da hendeğin muhtelif yerlerine kazılmış göletler oluyor. Eş yükselti eğrilerini bulmak 3 parça tahtadan ve bir ipten basitçe yapılacak A çerçevesini kullanabilirsiniz. Arazide A Çerçevesi ile dolaştığınızda eş yükselti eğrilerini bulabilirsiniz.
Hendeklerden çıkan toprak eğime göre önüne yığılıyor. Bu toprak yumuşak olduğundan hemen üzerine belli bitkilerin ekilerek sabitlenmesi şart. Yoksa bu toprak aşağı doğru akıp gidecektir. Ayrıca bu sistemin meyve ağaçları için de çok uygun olduğunu belirteyim. Tümseklere meyve ağacı fideleri de ekilebilir.
Hendeklerin içini ağaç dallarından yapılmış malç ile doldurabilirsiniz. Buharlaşmayı azalatacak ve nemin uzun süre muhafaza edilmesini sağlayacaktır. Zamanla tümsekteki bitkiler ve ağaçlar büyüdükçe gögle yapacak ve güneşin etkisini azaltacaktır.
Hendek kazarken çıkan toprak eğime göre tümsek yapılır dedik. Bu toprağın yerinde durması için hemen tohum atılarak belli bitkilerin büyümesi sağlanır ki toprak köklere tutunabilsin. Genelde azot bağlayıcı öncü bitkiler veya ağaçlar ilk ekilir. Daha sonra gıda amaçlı meyve ağacı, çalılar ve diğer bitkiler ekilir. Aynen gıda ormanı katmanlarında olduğu gibi tümsek bitkilerle kaplanmalıdır.
Hendeklerde toplanan su uzun süre duruyorsa ve sivrisinek problemi oluyorsa, larva yiyen küçük balıklardan hendeklere salınabilir.
Hendek önüne hügelkültür yatakları da yapılabilir ve sızacak suyun hügelde tekrar gıda üretimi kullanılması sağlanır.
Eğimin %10’dan fazla olduğu yerlerde yağmur hendekleri Yeoman sabanı ile derin çizilerek su ve organik maddenin toplanacağı yarıklar açılabilir.
Aşağıdaki resimde yağmur hendekleri boyunca yapılmış göletleri görüyorsunuz. Spillways olarak adlandırılan kısımlar ise tümseğin yüksekliğinin düşürüldüğü ve su dolduğunda fazlasının araziye yayılması için kullanılan su akma yollarıdır.
Yağmur hendekleri suyun araziye depolanabilmesi için en iyi yöntemlerden biridir. Ayrıca doğal pınarları ve yeraltı su kaynaklarını beslediği için de çok iyidir. Arazi suya doyarken üzerindeki bitki ve yaban hayatı da canlanır ve herkes için gıda üretir.
