Bir çiftliğin mevcut ekolojisi oldukça kompleks bir yapıdır. Çiftliğin ya da işlenecek arazinin doğal olan ya da olmayan özelliklerini anlamak, tasarımı bu özelliklere göre şekillendirmek ve kararlar almak çok zor olabilir. İşte tam burada 1950’lerde P.A. Yeoman’ın ortaya attığı ve daha sonra Dave Jacke ile Eric Toensmeier’ın biraz daha eklemeler yaptığı Kalıcılık Skalası imdadımıza yetişiyor.
Kalıcı öğelerden hızlı değişebilir öğelere doğru sıralanan bir liste olan Kalıcılık Skalası bir arazide veya çiftlikte yapılması gereken işlerin toplam zorluk derecesini bize belirtir. Liste şu şekildedir.
- İklim
- Arazi şekli
- Su
- Sosyal ve ekonomik ortam
- Ulaşım ve dolaşım
- Flora ve yabani hayat
- Mikroiklim
- Bina ve mevcut altyapı
- Alan analizi
- Toprak özellikleri
- Estetik ve deneyim
Listenin ilk maddesi olan iklim hiç bir şekilde bizim etkileyebileceğimiz bir olay değil. Bu yüzden iklime uygun bitki, ağaç, araç, alet, baraka, ahır, ev seçilmesi veya yapılması şart. Sonraki üç madde oldukça fazla iş gücü, zaman ve nakit gerektirir ama gerekiyorsa işin başında yapılması daha kolay olur. Ulaşım ve dolaşım ise eğer yollar yeterli değilse dozer gibi iş makineleri gerektirdiğinden zordur. Ortalarda yer alan flora ve yabani hayat nisbeten desteklenmesi ve gerekiyorsa değiştirilmesi kolaydır. Mikroiklim bölümleri dikilecek ağaçlarla ve güneşin açısına göre bir kaç yılda sorunsuzca halledilebilir. Bina ve mevcut yapıların tasarıma katılması, doğal yollardan yapılması ise daha kolaydır. Alan analizi zaten yapmamız gereken bir iş ve tamamen tembelliği ne kadar benimsediğinize bakar :-). Toprak özellikleri ve desteklenerek düzeltilmesi çok kolaydır. Estetik ise dikilecek bir kaç çiçek, hafif peyzaj ve bir kaç sanatsal çalışma ile hızlıca halledilebilir ve hoş bir deneyim sağlayabilir.
Listenin ilk altı-yedi maddesi için yapılacak işler çok kalıcı ve uzun vadeli getirisi olan işlerdir. Diğerleri ise her sezon tekrarlanması, periyodik bakımlarının yapılması gereken öğelerdir.
Listeyi karşınıza alıp arazinizi görecek yüksek bir yere çıkın. Tabii permakültür hedeflerinizi de yanınıza alın. Listedeki her maddenin yanına yapılacak işleri sıralayın. Doğal olarak listedeki maddeler ve sizin düşündüğünüz işler tek tek yapılacak işler olmayacak. Listelenen işlerin birbiriyle örtüştüğü yerler de olacaktır.
Aşağıda verdiğim liste size işlerinizi planlamanızda yardımcı olacaktır.
- İklim
- Bulunduğunuz iklime uygun bitkiler nelerdir?
- En son don ne zaman olur?
- Yağmur ve kar düşme zamanları nelerdir?
- İsimli fırtınalar var mı?
- Küresel ısınma önümüzdeki 15-20 senede sıcaklıkları nereye çekecek?
- Su buharlaşma hızı nedir?
- Son 20-40-60 yıllık sıcaklık, yağmur, rüzgar, kar verileri var mı?
- Meyvelerin yöresel olgunlaşma dönemleri nedir?
- Arazi şekli
- Denizden yükseklik nedir?
- Eğim kaç derecedir?
- Güneş alan güney kısımlarının durumu nedir?
- Su tabanı kaç metrede?
- Keyline veya mainline olabilecek yerler var mı?
- Azota hassas bölgeler var mı?
- Su
- Mevcut su kaynakları var mı?
- Desteklenebilecek su kaynakları olabilir mi?
- Kuyu, su tankı, gölet gibi yapılar mevcut mu?
- Erozyon olabilecek yerler var mı?
- Suyun taşınmasına yarayacak kanallar var mı veya yapılabilir mi?
- Sosyal ve ekonomik ortam
- Arazinin sahibi nasıl belirleniyor?
- Arazide ne yapmaya izin var? Yasal haklarınız nelerdir?
- İlçe, köy, mahalle sisteminin çalışması nasıl?
- Komşular ve ilişkiler
- Yerel Pazar veya market, bakkal var mı?
- Halk nerede toplanıyor, kararlar nasıl alınıyor?
- Sizin gibi düşünen çiftçiler var mı?
- Ulaşım ve Dolaşım
- Araziye ulaşım nasıl oluyor?
- Besin akış noktaları nelerdir?
- Araba, kamyon, traktör ulaşımı var mı?
- Yol, patika, kapı gibi yapılar mavcut mu?
- Flora ve Yabani hayat
- Korunma altına alınmış veya alınacak bitki ve hayvan mevcut mu?
- Problem yaratacak bitki, ağaç var mı, özellikle hayvanlar için zehirli olabilecek?
- Çürümüş, yıkılmaya yüz tutmuş ağaç var mı?
- Yerel bitki sistemi nasıl desteklenebilir?
- Mikroiklim
- Rüzgar esiş yönü ve bariyer yapılabilecek yerler var mı?
- Gün içinde güneş alan ve gölge olan yerlerin tesbiti.
- Don yapan açık yerler var mı?
- Eğim ve güneş açılarının etkisi.
- Bina ve altyapılar
- Mevcut binaların yeterlilik durumu ve nasıl kulanıldığı.
- Çit ve kapıların durumu.
- Elektrik ve su altyapısı
- Sulama sisteminin durumu.
- Telefon altyapısı (mobil ve normal hat)
- Alan analizi
- Arazinin sınırları
- Aktivite merkezleri
- 0-6 arası alanların tasarlanması
- Toprak
- Toprak tipi
- Toprağın yapısı, asiditesi, organik madde oranı
- Daha önce nasıl kullanılmış?
- Zararlı kimyasal kalıntısı var mı? Örneğin koyun ilaçları vesaire.
- Estetik ve deneyim
- Araziye ilk girerken nasıl görünüyor?
- Görüntü hatları ve koridorlar
- Özel ile halka açık yerlerin ayrılması
- Rahat dolaşım
Yapılacak işleri bu başlıklar altında sıraladığınızda gerekli iş gücü, zaman, nakit kısacası giderler de ortaya çıkar. Planlama veya arazi satın alma aşamasında iseniz bu giderler karar verme sürecinde size çok yardımcı olacaktır.
Kaynak: http://smallfarms.cornell.edu/2016/04/04/scale-of-permanence
Pingback: Irımtüzende Çok Yıllık Bitkiler – Gürkan Yeniçeri
Pingback: Permakültür Yağmur Hendeği – Gürkan Yeniçeri