Öğrenme Bilimi

Bilim adamları kolay öğrenme olayının 25 yaşından sonra azalarak bittiğini söylüyor. Bu yaşdan sonra yeni bir şeyler öğrenmek için ittirip kaktırmak gerekiyor. Çünkü beynimizdeki neronlar huysuzlaşıyor. Yaşlandıkça huysuzlaşan beyin neronlarını nasıl dize getirip yeni şeyler öğrenebiliriz?

25 yaşın altında iseniz lütfen gidip alabileceğiniz en iyi eğitimi alın ve ilgilenmek istediğiniz hobilerinizle çok daha fazla ilgilenin. Çünkü bu kadar kolay öğrenme bir daha olmayacak.

25 yaşından sonra beyin hücrelerinde nöroplastisite azalıyor. Bir nevi sertleşme oluyor yani. Yirmibeşe kadar öğrendin öğrendin, ondan sonraki hayatın o öğrendiklerinle geçecek.

Durum gerçekten böyle mi, yoksa bu işin bir oluru var mı? Tam doğruyu yanlışı anlamaya başlamışken, hayatın baharı daha yeni geliyorken, bütün dünyayı yenecek gücü hissederken bu öğrenmenin durması olayı beni depresyona sürüklüyordu ki şu videoyu buldum.

Andrew Huberman youtube kanalı 3.37 milyon abonesi olan ve kişisel gelişim konularında benim dinlediğim en iyi kanal.

Onun için küçük yaşta çocukların hobilerini tesbit edip, o yönde eğitimlere başlarsak 25 yaşında bir usta yetiştirmiş oluruz.

Kas hafızası gerektiren hobilerden örneğin gitar çalmak, ağaç oymacılığı, marangozluk, keman çalmak, savaş sanatları, ok atma, dart, bilardo gibi konularda ustalaşmak için küçük yaşta başlamak şart. Kas hafızası dediğimiz şey de motor-neronların o kaslara ne kadar elektrik gönderdiğidir. Öğrenme işlemi sırasında sonsuz sayıda deneme yapılır ve bu denemeler sırasında yapılan hatalar beynimizin kontrolünde olan motor-neronların kaslara ne kadar elektrik göndereceğini ayarlar. Bir kere doğru miktarda elektrik gidince başarıya ulaşılır ve beyin bunu öğrenir yani kas hafızası oluşmuş olur.

Şöyle düşünün; hata yapmadan doğruya ulaşmak mümkün değil. Beyin bu sonsuz denemeler sırasında sürekli iyileştirme yaparak doğru sonuca ulaşır yani o kaslara ne kadar elektrik gitmesi gerektiğini öğrenir.

Aslında o kaslara giden elektriği ölçüp kaydedebilsek ve direk olarak o datayı başkasına yükleyebilsek ne güzel olurdu. 🙂 Matrix oldu bu yaaaa 😀

Çocuklarınız sürekli hata yapıyorlar ve ortalığı batırıyorlar diye kızmayın. Bu öğrenmenin, ustalaşmanın bir parçası.

Dopamin Etkisi

Diyelim ki dart atarak 12’den vurmaya çalışıyorsunuz. Çalışmalarınız sonucu 12’den vurmaya başladığınızda beyin de dopamin gibi hormonlarla olayı pekiştirerek bu bilginin sürekli ve hızlı erişilebilecek bir yere kayıt edilmesini sağlıyor. Bu tür öğrenilmiş hünerler de kullanılmadığında unutuluyor. Yani periyodik antrenman şart.

25 yaşından sonra nöroplastisite azalıyor. Yani öğrenme hızı düşüyor. Artık bazı konularda daha fazla çalışma yapmamız gerekiyor ki o kalın kafamıza girsin. Kalın kafalı deyimi aslında çok yerinde bir deyim 🙂 gerçekten neronlarda sertleşme var. Aşağılama olarak düşünmeyin, bir gerçeği belirtiyoruz.

Geri Bildirim

Çalışmalar sırasında yaptığımız hatalar bize bir geri bildirim de yapıyor. Beyin bunun hata olduğunu biliyor. Bir sonraki denemede sinir sistemi bu hatayı tekrar yapmamak için parametreleri biraz değiştiriyor. Sonuca bir adım daha yaklaşan ve eski hatayı yapmayan beyin bir miktar dopamin salgılıyor. Bu dopamin de nöroplastisite olayını tetikliyor. Neronlar elastikleşince öğrenme olayı da kolaylaşıyor.

25 yaşın üstündekiler kalın kafalı olduğu için bu dopamin hormonunu tetiklemek şart. Bunu da ancak denemeler sonucu hüsrana uğrayarak elde edebiliriz.

Hüsran Aşaması

Hüsrana uğramak artık yapabileceğimiz her şeyi yaptığımız ama bir türlü başaramadığımız bir iş sonucu girdiğimiz psikolojik durumdur. Ve öğrenmenin bir aşamasıdır. Hüsrana uğrayınca pes etmemek gerek ve periyodik olarak çalışmalara devam etmek gerekiyor. Yani şunu kendimize söylememiz lazım “hata yaptım ama bu hatam öğrenme sürecimdeki bir aşama ve doğruya ulaşmamda bir yardımcı”.

Bin kere şu basket topunu potaya sokmak için uğraştın ama bir türlü olmadı. Bazı atışlar iyiydi, potanın yanlarına değdi. Hatta bazı atışlar şansa girdi. Ama hala şansa bağlı kalmadan topu atıp sokamıyorsun. Gece yattın ve beyin dinlenme sürecine girdi. Sen uyurken beyin yapılan hataları eliyor ve iyi atışlar ile girenleri bırakıyor. Bir miktar dopamin ile bunları pekiştiriyor. Ertesi gün tekrar sahaya indiniz, idman yapacaksınız. Beyin dünkü atışlardan çok iyi deneyimler kazandı. Şimdi artık bu deneyimlerin izinde gidecek ve atışları iyileştirmek için gerekli kas hafızasını geliştirecek. Bu işin ne kadar süreceği ve bu kas hafızasının ne zaman oturacağını kimse bilemez. Tamamen size bağlı. Ne kadar inatçı ve kalın kafalı olduğunuzla ilgili. 😀

Denge Egzersizi

Hüsrana uğradıktan sonra istediğimiz hormonları salgılamak için denge egzersizleri de yapmamız gerekiyormuş. Yani düşme ile denge arası bir şey olacak. Amuda kalkmak, bisikletle akrobasi denemesi, trabzandan kaymak, tek ayak üstünde durmak vesaire.

Be denge egzersizi beynimize bir şeylerin yanlış olduğunu ve değiştirmemiz gerektiği mesajını verir. Beyin problemi çözmek amaçlı dopamin salgılarken doğruya ulaşmak için gerekli gücü bize verir. Yani esas çalışmamıza başlamadan evvel denge egzersizi yaparsak beyinde salgılanan dopamin esas çalışmamızda çok yardımcı olacak ve sonuca daha hızlı erişmemize neden olacak.

Esas çalışmamıza başlamadan yarım saat önce denge egzersizlerini 5 dakika yapın. İp üstünde yürüyün, amuda kalkın, tek ayak üstünde planör filan yapın. Bunları zaten yapabiliyorsanız, yapamadığınız başka bir denge hareketi deneyin.

Gap Learning

Huberman videolarından ikinci öğrendiğim şey “Gap Learning”. Yapılan araştırmalara göre öğrenme işlemi sırasında tamamen gelişigüzel zamanlarda 10 saniyelik bir aralık vermek olarak açıklanabilir. Gözleri kapatıp, kıpırdamadan durmak. Beş yada altı dakikalık yoğun fokuslu öğrenme işinden sonra 10 saniyelik bir ara ile neronların düzenlenmesi ve yapılan işin kavranması için gerekliymiş.

Yani diyelim bir matematik sınavına hazırlanıyorsunuz, her soruyu çözdükten sonra bir 10 saniye ara verin. Bu ara o bilgilerin beyne oturması, neronların düzenlenmesi için gerekli.

Periyodik Çalışma

Önemli bir diğer olay ise çalışmaların periyodik olarak tekrarlanması. Yani günün hangi saatinde çalışıyorsanız her gün aynı saatte çalışmaya özen gösterin. Beyin ve vücut bu periyodik çalışmaya başladığında artık bu iş için gerekli hazırlığı otomatik yapacak ve çalışma için hazır olacak. Zaten biraz da düzen getirin canım şu çalışmalara, gelişigüzel haftada bir çalışmakla hiiiç bir şey olmaz.

Sonuç olarak bir çizelge yapacak olursak:
8:00 Denge Egzersizi – 5 dakika
8:35 Esas çalışmanın başlaması
Gelişigüzel aralıklarda bir 10 saniye gözlerini kapa ve rahatla
Gidişatı ölçecek bir metod bul ve iyileşme var mı kontrol et
Kendini biraz zorla ve hata yapmaktan çekinme
Hedefler belirle ve bu yolda çalış
9:35 Esas çalışmanın bitişi (veya ne zaman bitirmek istersen)
Gece erken yat – iyi bir uyku çek
Sabah 8’de yeniden aynı şeyleri yap

Eh bu kadar okudunuz, hadi bakalım herkes çalışmaya…