Irımtüzende Çakıl Dolu Sebze Yatakları ve Yönetilmesi

Irımtüzen sistemlerinde çakıl dolu yatakların yönetimi için bir kaç yöntem var. Çakıl bizim biyo-filtremiz olduğu ve sebze yetiştirdiğimiz yer olduğu için doğru yönetimi önemlidir. Çakıl dolu yataklar ya bir sifonla hızlıca boşaltılır, ya sürekli sabit seviyede su tutulur ya da dolduktan sonra su pompası kapatılarak yavaş yavaş boşalmasını sağlayacak bir düzenekle (45/15) yönetilebilir. Her yöntemin kendine göre de yarar ve zararları var. Şimdi bunlara bir bakalım.

Sabit Su Seviyesi: Çakıl dolu sebze yataklarında sabit seviyede su tutulur. Çan sifonundan çan borusunu çıkardığınızda sebze yatağına içteki sabit boru seviyesine kadar su dolar. Çakıl seviyesinin 5-10cm altına kadar su olmalıdır. Balık tankında hava taşı olması şarttır çünkü sebze yataklarında durgun duran suyun yüksek oksijenli olması gerekiyor ki anaerobik durumlar oluşmasın. Zamanla çakıl aralarında suyun tercih ettiği yollar oluşabilir ve besinli suyun homojenik dağılmamasına neden olabilir. Ayrıca yukarıdan giren besinli su yüzeyde kalarak hemen sistemden çıkar.

Dengeleme tankına ihtiyaç yoktur. Eğer pompanız balık tankındaysa, su seviyesinde oynama olmaz. Haftada bir çanların yerleştirilip tüm suyun boşalması sağlanmalıdır ki durgun su yer değiştirsin ve suyun tercih ettiği yollar oluşmasın. Tek yıllık sebzeler yetiştiriyorsanız  hasat zamanında yeterli derecede çakıllar yerinden oynar ve suyun tercih ettiği yollar da bozulmuş olur. Dengeleme tankına akan suyun daha temiz olmasına yarar.

Sabit su tutan çakıl dolu sebze yataklarında kullanılan “çakıl koruma borusu” da sadece tabana yakın yerlerinden delinir ki suyu tabandan itibaren çekip alsın.

Isı değişimi en fazla sebze yataklarında olduğu için kış aylarında sabit su seviyesi tercih ediliyor. Böylece su sıcaklığında çok fazla düşme olmaz. Alabalık varsa durum değişir tabii.

Sifonlu: Sebze yatağına dolan su, çan sifonu yardımıyla boşaltılır. Boşaldıktan sonra dipte 3-5cm civarı su kalır ama yukarıdan dolan su alttaki suyu sifona doğru iterek yer değiştirmesini sağlar. Büyük bir dengeleme tankı gerektirir çünkü sifonlar çalıştığında su seviyesi oldukça değişir. Sebze yatağında daha fazla solucan barınmasına izin verir. Köklerin oksijen almasını sağlar. Bazı kişiler bitki büyüme hızının da fazla olduğunu söylüyor ama bazıları da bir fark olmadığını savunuyor. Sanırım bitkiden bitkiye değişen bir durum. Ayrıca sifonlanan su oksijen açısından da zenginleşir. Su çakılların her yerine temas ettiği için de nitrifikasyon çok daha iyi yapılır (sabit su tutan yataklarla karşılaştırıldığında).

45/15: Sabit su seviyeli yataklara benzer ama tek farkı sifon içinde yer alan sabit borunun dibe yakın bir yerinde 3-5mm bir delik bulunması. 15 dakika çalışan su pompası sebze yatağını doldurur. Pompanın 45 dakika çalışmadığı zamanda 3-5mm delik sayesinde su yavaş yavaş boşalır. Dengeleme tankının büyük olması gerekir ki sebze yataklarından gelecek su miktarını tutabilsin.

Elektrikten tasarruf sağlar. Köklerin ve solucanların oksijen almasını sağlar. Balık tankında hava pompası şarttır.

Sonuç

Bu değerlendirmeden sonra sanırım en tasarruflu olan 45/15 ve ek olarak haftada bir çan takılarak hızlıca suyunu bir kere boşaltmak en iyi yöntemlerden biri olabilir. Tabii dengeleme tankınızın büyük olması ve sebze yataklarından gelecek suyu barındıracak hacimde olması gerekir.

Hangi metodu seçerseniz seçin, her sezon sonunda da sebze yataklarını sistemden çıkartıp su doldurarak bakımı yapılabilir. Bakım için önce su doldurup sümüklü böcek ve tespih böceklerini topluyoruz. Sonra su doluyken çakılları iyice karıştırıp aralarındaki tortunun yer değiştirmesini sağlıyoruz ve suyunu boşaltıp bir kere duruluyoruz. Tüm durulama suyunu bir varilde toplamak ve biraz durulunca tekrar sisteme eklemekte düşünülebilir. Ya da oksijeni verip iki haftada nitrifikasyon yaparak çözelti besin olarak sisteme eklenebilir.