Aşağıda okuyacaklarınız tamamen bir beyin fırtınasıdır.

Satın aldığımız gıdanın nasıl bir gıda olmasını istiyoruz? Besleyici? Mumsuz? Kimyasal barındırmayan? Patojen bakterisiz? Paketsiz? Plastik barındırmayan? Doğa dostu yöntemlerle yetiştirilmiş? Uzak mesafelerden taşınmamış? Doğrudan çiftçiye kazandıran? Doğayı destekleyen? Temiz üretilmiş?

2 Kasım 2017’de Amerikan Ulusal Organik Standartları Dairesi de hidroponik üretimler için yaptığı oylamada hidroponik ürünleri organik bünyesine kattı. Tabii bu olay pek çok spekülasyona ve NOSB içinde bölünmelere de sebep oldu. Bana göre kabul edilmemeliydi. Zaten gerçekten organik üretim yapan Amerikan çiftçileri de NOSB içindeki küresel sermaye güçlerinin yapılanmasından muzdarip ve hidroponik üretimin organik sertifikası almasının endüstriye çok zarar vereceğinin farkındalar. Amerika’da 50 milyar dolarlık bir organik endüstrisi var ve pazar payını tamamen eline geçirmek isteyen pek çok firma var.

Bir gıda üretim sisteminin organik olabilmesi için toprak şart değil (bence). Eğer tohumdan sofraya kullanılan her malzeme ve yöntem organik ve doğalsa neden olmasın ki? Şimdi bu organik konusunu biraz daha irdeledim hatta bir adım ileri gidip kendi sertifika sistemimin temellerini atıyorum.

Belirtmek isterim ki ırımtüzen, hidroponik gibi sadece su içinde ve doğada bulunmayan kimyasalların pompalandığı bir yetiştirme yöntemi değildir. Nasıl toprak üzerinde inek, koyun gübresi kullanarak yetiştiriyorsak, ırımtüzende de balık gübresi kullanıyoruz ve toprak yerine çakıl, kil toplar veya derin su yatakları var.

Naturally Grown (Doğal Yetiştirilmiş)

Organik sertifikası dışında “Naturally Grown” sertifika sistemi de var.

http://www.cngfarming.org/aquaponics adresinden ırımtüzen için doğal üretim şartlarına bakabilirsiniz. Yalnız burada enteresan olan nokta asker sineği larvası kontaminasyon taşıyabileceği ve IBC tankları içinde kimyasal barındırmış olabileceği gerekçesiyle yasak. Eğer IBC’nin gıda ürünlerinin taşınmasında kullanıldığını ispatlayabilirseniz oluyor. Fakat organik sertifikalarında yasak olan Kalsiyum Hidroksit ve Potasyum Hidroksit “Naturally Grown” sertifikasında var. Bu nasıl iş? Çelişkili noktalar mevcut.

İSYANKARLAR

Tabii bir de isyancılar var. Bunlar sertifika sistemlerinde ki alavere-dalavere ve dönen politikalar yüzünden sertifika olayına ya hiç girmemişler ya da başlayıp bıkmışlar ve sonunu getirmemişler. Ryan Chatterson’un ırımtüzen çiftliği bunlardan biri. Duyduğum kadarı ile sebzelerinin kalitesi çok iyiymiş. Zaten forumlarımızda “organik” konusu başlayınca bunun gereksiz olduğunu söyleyen çok kişi var, çünkü zaten organik ötesi bir üretim söz konusu.

Bu sertifika sistemlerinin çakıştığı konular da var. Ayrıca ülkemizde de organik sertifika sistemi çok iyi çalışmıyor. Bu sistemler çeşitli kuruluşların oyuncağı haline gelmiş ve ürün sattıkları pazarlar olmuş.

Sertifika sistemi olacaksa bunun üretici ve tüketici için iyi olması, toprak ve doğa için yararlı olması gerekir. Yani etik kurallara göre, doğa ile dost, yüksek besinli gıda üretecek sistemlere ve bunu sertifikalandıracak mekanizmalara ihtiyaç var bence.

Zaten amaç iyi bir gıda yetiştirmek mi yoksa tüm sertifikaları toplamaya çalışmak mı? Müşteriyi ve çiftçiyi kim düşünüyor? Toprağı kim düşünüyor? Yoğun besinliliği kim önemsiyor?

BENİM TAVSİYEM

Sürdürülebilir ve Etik Sertifika Sistemi – SESS

Organik, biyodinamik gibi günümüzde ırzına geçilmiş terimlerin ve sertifika sistemlerinin aslında besin değeri açısından insanlığa pek bir şey kazandırmadığı aşikar. Yani sertifikalı ürün ama mineraller, pito-besinler ve vitaminler açısından yoksun besinler üretiliyor.

Bu sertifikaların hakkını veren ve gerçekten özveri ve gönül ile bu işi yapan çiftlikler hariç.

Ek olarak daha az iş gerektiren, girdileri az olan organik üretimin fiyatının neden 2 yada 3 katı olduğunu sorgulayın. Olay tamamen bir arz talep olayı. “Ama organik daha az ürün üretiyor” demeyin bana. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki ürün miktarı açısından fark yok.

Organik için salık verilen pek çok kimyasal ırımtüzende zaten kullanılamıyor. Aslında ırımtüzen üretimi organiğin de ötesinde.

Tabii sertifika olayını bir tek ırımtüzen için değil, toprak ve hidroponik için de düşünüyorum.

Benim önerdiğim SESS, doğa ile kardeş, atık üretmeyen, kendi kendine yetebilen, dışarıdan katkı almayan, herhangi bir kimyasal kullanmadan üretim yapan, kaliteye önem veren, etik kurallar içinde gıda yetiştiren bir sistemdir. Toprak, ırımtüzen veya doğal hidroponik olması farketmez. Tabii hemen farkediliyor ki küresel sermaye firmalarının böcek ilacı ve kimyasal gübre satacağı bir sistem değil bu.

Bu sistem organik ve doğal yetiştirme sertifikalarının ötesinde bir sertifikadır. Üzerinde yaşadığımız dünyayı korumak, gözetimimizde olan hayvanların sağlığı ve mutluluğunu sağlamak, üretilen ürünlerin yüksek besinli olmasını sağlayan, kendi ile yarışan, bulunduğu yerin doğal imkanlarını destekleyen bir sertifika mekanizmasıdır.

Zamanla SESS etrafında bir eko sistem oluşacak ve tedarikçiler, dağıtıcılar, müşteriler, üreticiler bilinçlenecektir. Bunun olabilmesi için de her türlü bilgi şeffaf olarak yayınlanacak, periyodik bilgilendirme toplantıları ile vizyonun, amaçların, araçların herkes tarafından benimsenmesi sağlanmalıdır.

Amaç ne?

1- Temiz ve sürdürülebilir yöntemlerle besin değeri yüksek gıda yetiştirmek ve tüketiciye normal pazar fiyatlarından sunmak.

2- Gıda güvenliği ve egemenliğini desteklemek.

3- Bu yöntemlerin yayılmasını sağlamak, öğretmek.

4- Tüketiciyi bilinçlendirmek.

5- Sertifika alamayan çiftçilere iyileştirme önerilerinde bulunmak. Eğitim programları düzenlemek.

6- Çiftçinin topluluk destekli tarım sistemlerine girmesini sağlayarak gelirinin garanti altına alınmasını sağlamak.

7- Onarıcı tarım yöntemlerinin yaygınlaşmasını sağlamak.

Nasıl yapılacak?

Tabii ki bu kurallar benim ilk etapta aklıma gelenler. Diğer sertifika sistemlerini inceleyip analiz etmek, işe yarar kısımlarını adapte etmek gerekir.

Genel Kurallar

Bu kurallar düşündüğüm 3 sistem için de geçerli olan kurallar.

• Yağmur suyu veya uygun kuyu suyu kullanacağız.

• Atalık tohum kullanacağız ve atalık tohum takas sistemlerinde tohumları paylaşacağız.

• Zararlı kimyasalları yayacak plastik kullanmayacağız.

• Suyun kalitesini periyodik olarak kontrol edeceğiz.

• Gıdanın briks değerlerini kontrol edeceğiz.

• GDO ve hibrit tohum, fide, katkı maddeleri kullanmayacağız.

• 2 senede bir sertifikalar yenilenir.

• Üretimin her aşamasında kayıt tutulması mecburidir. Kullanılan su, gübre, yem, insan gücü gibi kayıt altına alınması gereken her türlü veri bu kapsama girer. Veriler merkezi bir sistemde toplanır. Toplanan veriler çevre koşullarına göre değerlendirilir. Veriler örütbağı üzerinden açık olarak yayınlanır. Verilerin analizinde açık kaynak projeler oluşturularak “wisdom of crowd” kullanılır.

Irımtüzen

• Balığı biz üreteceğiz yada çiftliklerden yavru olarak alıp büyüteceğiz.

• Yemi biz üreteceğiz yada kuralına uygun üreten yerlerden alacağız.

• Kaya tozundan başka gübre kullanmayacağız.

• Balıkların sağlığını sık aralıklarla kontrol edeceğiz.

Toprak

• Toprak için gübreyi biz üreteceğiz veya SESS sertifikalı üreticilerden temin edeceğiz.

• Kompost sistemi uygulanacak.

• Toprağın mineral kompozisyonu takip edilecek.

• Toprağa eklenecek her türlü katkı, doğal yollardan, sürdürülebilir olarak üretilmiş olmalı.

Hidroponik

Sulu gübrelerin üretimi belli sistemlere göre yapılacak. Metot takip edildiğinde sıvı gübrenin de besin değerleri stabil olur.

Oluşturulan metotlar çiftçinin üzerine patentlenecek ve SESS grubu içinde ki diğer çiftçilerin ücretsiz yararlanması sağlanacak.

Ücret?

Sertifika için herhangi bir ücret yok. Fakat gelecek olan müfettişin tüm yol ve yiyecek ihtiyaçları çiftçi tarafından karşılanmalı. Müfettiş hediye kabul edemez. Müfettişe hediye vermek isteyen çiftçi sonsuza kadar SESS sertifikası alma hakkını kaybeder ve kara listeye alınır. Hediye kabul eden müfettişin tüm onayladığı sertifikalar düşer, müfettişliği sonsuza kadar biter. Sertifikası düşen çiftçilere yeni müfettiş gönderilir.

Sertifika almaya hak kazanan çiftçi SESS sertifikasını ürünlerinin üzerinde ve web sitesinde gösterebilir.

Sertifikalı çiftlikler SESS web sitesinde listelenir.

Yıldız sistemi

5 yıldız

Tüm balığını kendi üreten

Tüm yemini kendi üreten

Tüm tohumunu atalıklardan kendi üreten

Sadece Yağmur suyu kullanan

Yüksek briks değerlerini yakalayıp en az 2 sene bu değerlerde üretim yapan.

Filtre atıklarını meyve bahçelerinde değerlendiren.

Permakültür prensiplerine uyan

Kendi gübresini üreten

Kendi kompostunu üreten

Su havzalarında ve azota hassas bölgelerde azot miktarını kontrol altında tutan

Araştırma geliştirme yapıp SESS sisteminde uygulanacak metotlar geliştiren.

4 Yıldız

Azalarak gider

Eğitim

Müfettiş Eğitimi

Müfettişler belli bir eğitimden geçtikten sonra müfettiş olur.

Müfettiş başvuruları aynen iş başvurusu gibidir.

Polisten temiz raporu istenebilir.

Çiftçi Eğitimi

SESS sertifikası almak isteyen çiftçilere üretimlerini SESS seviyesine getirmeleri için yapılacak ücretli eğitimler. Buradan gelecek gelir harcamalar için kullanılabilir.

Müşteri Eğitimi

Müşterinin SESS web sitesinde ki bilgileri okuyabilmesi için sosyal medya kampanyaları olacak. Ayrıca çiftçi ziyaretleri düzenlenecek ve üretimi yerinde görmeleri sağlanacak. Müşterinin SESS eko-sisteminin bir parçası olması için çalışılacak.

SESS Kuruluşu

SESS kar amacı gütmeyen bir kuruluş olacak.

Gelir kaynağı ve bilançoları webden erişilebilir olacak.

Tamamen şeffaf bir kuruluş olacak.

Yönetici olmayacak, ekipteki idari işleri yapanlar ve müfettişler bir araya gelip kararları alacak. En az 5 kişi karar almak için gereklidir.

3 toplantıdan fazla aynı 5 kişi toplantıları yürütemez. En az 3 kişi değişmeli ya da 6 kişi daha gruba katılmalı ki oylamalar demokratik biçimde ve yansız yapılabilsin.

Herhangi bir ziraat firması kesinlikle SESS ile ilişki içinde bulunamaz ve ürünlerini satması için baskı uygulayamaz.

Üyeler eğer kararların adil şartlarda olmasını istiyorlarsa toplantılara katılım yapmak zorundalar.

SESS sisteminden ürün alan müşteriler de toplantılara gözlemci olarak katılabilir ve fikirlerini beyan edebilirler.

Nasıl Yapalım?

Bu tür bir sistemi kurmak, benim tek başıma altından kalkabileceğim bir şey değil. O yüzden aklımdakileri kağıda döküp paylaşıyorum. Belki benim gibi aynı fikirde olan kişiler ile oturup tartışarak çeşitli planlar, akış şemaları, çizelgeler ortaya çıkartabilir ve konunun omurgasını yapılandırabiliriz.