25 Yenebilir Çok Yıllık Bitki

Bahçemizde yıllardır var olan, bir kere diktiğimiz ve sonrasında ya tohumundan ya da kökünden devam eden otlarımız var. Permakültür genelde uzun süreli yatırımlar yaptığından bu otlar bizim için önemli. Ayrıca hem bitki çayı hem taze olarak salata ve yemeklerde kullanılıyorlar. Büyümesi için fazla bir şey yapmaya da gerek yok. Kimisi tıbbı olarakta kullanılabiliyor. Şimdi bu bitkilere bir bakalım.

1- Mercanköşk – Marjorana hortensis

Tavuk ile çok iyi giden bir ot. Kuru veya taze kullanılabilir. Bazen tavukları tuzlamak amaçlı salamura yapıyorum ve içine mercanköşk, dereotu sapları, soğan ve sarımsak atarak kaynatıyorum. Soğuduktan sonra buzdolabına kaldırıp tavukları bir gece içinde tutuyorum. Tüm tuz ve baharatları içine çeken tavuk tütsü fırınına giriyor, sonrası meçhul. Kekik familyasından gelen bu bitki oldukça güzel bir baharat. Kışın sıcaklık -7C oluyor fakat mercanköşk tamamen ölmüyor

2- Nane (Mentha spicata)

Kimin dolabında nane yok ki. Evde birisi biraz öksürse hemen kullanılıyor. İki çeşidi var bende. Bir tanesi bildiğimiz toprakta yetişen, diğeri ise sulak dere kenarlarına uyum sağlamış dere nanesi. Ayrana, mantıya, hellime, salataya ekleniyor.

3- Gotu Kola (Centella asiatica)

Romatizmaya iyi geldiği söyleniyor. Varis ve sedef hastalığına da iyi geldiği vikipedide belirtilmiş. Kurutularak çay biçiminde tüketiliyor. İçindeki triterpene maddesi esas işi yapan madde. Sulak yerlerde yetişiyor. Tropik denmiş ama bende yaz kış nanelerin arasında mevcut.

Gotu Kola

4- Karakafes Otu

Kemik ve kıkırdak zedelenmelerinde lapa yapılarak harici biçimde kullanılıyor. Malç olarak toprağın üzerinde veya kompost yığınlarının içinde çok iyi iş görür. Ben karakafes yapraklarını bir varile basıp sıvı gübre yapımında kullanıyorum. Koyun ve keçi beslenmesinde de çok işe yarıyor.

5- Kekik

Pirzolanın üstüne biraz serptin mi tadından yenmez. Kekik burada doğal olarak bulunan bir ot değil, dolayısı ile kasapta satılan hiç bir et kekik yemiş bir hayvandan gelmiyor. O yüzden kekik benim için çok önemli.

6- Maydanoz

Çorbaya, salataya, yemeklere vs herşeye maydanoz. Kullanılmadığı yer yok. Kışlar fazla sert geçmediği için yaz kış büyüyorlar. Çevreye dağılan tohumlar da zamanla çıkıyor. Bazen kalın bitkilerini çıkartıyorum ve havuç gibi bir kökü ortaya çıkıyor. Çok aromalı olan bu kök fırında rosto yapılıp yenebilir.

7- Şerbetçi Otu

Bira yapımı ve üzümlerin açıkta kurutulması için suyu kullanılıyor. Bende iki türü var. Kışın ölüyor ama köklerden tekrar çıkıyor. Zaten yayılma sistemi kökleri ile. Çiçekleri ile ekşi ekmek mayası yapmak mümkün. Çiçekler toplandıktan sonra sarmaşığı kompost veya malç olarak değerlendirilebilir.

Şerbetçi otu

8- Çok Yıllık Fesleğen

Bizim buralarda normal fesleğen çok hızlı tohuma gidiyor. Ama çok yıllık fesleğen sürekli yapraklı. Salatalara ve bazı yemeklere çok enteresan bir aroma katıyor.

9- Dereotu

Somon balığı üzerine dereotu, tuz, sarımsak ve tereyağı ile yaptığım karışımı sürünce balık kendinden geçiyor. Sürekli toprakta mevcut tohumlardan çıkıyor

10- Frenk Soğanı – Allium schoenoprasum

Salatalara yeşil soğan gibi doğranıp sarımsak tadı veren bitki.

11- Kuzukulak – Rumex acetosella

Kekremsi tadı ile salatalara ayrı bir tat kazandırıyor. Irımtüzende, bahçede, saksıda yetişebilir. Oksalik asit barındırıyor.

12- Kedi otu – Valeriana officinalis

Uyku sorunu olanlara öneriliyor. Patatesin kardeş bitkisi. Beygir turpu ile beraber patatesle ekilebilir.

13- Solucan otu – Tanacetum vulgare

Ben sadece kardeş bitki olarak kullanıyorum. Yararlı böcekleri çekiyor.

14- Acem otu – Melissa officinalis

Kurusu pek iyi değil, aroması kaçıyor ama tazesini kokteyllerde veya ferahlatıcı içeceklerde kullanmak güzel oluyor.

15- Kuşkonmaz

Çiçeğe gitmeden evvel ok biçimindeki sapları kesilerek taze veya üstüne yumurta kırılarak yeniliyor. 30 yıl boyunca yaşayacak ve ürün verecek bir bitki. Bundan  daha uzun vadeli yatırım yok.

16- Biberiye

Biberiye ve kekiğin olmadığı bir bahçe düşünemiyorum. Biberiyeden nektar çeken arı hasta olmaz derler. Ağaç gibi büyümüş olanlarını gördüm. Çit biçiminde kare kesilmiş olanlarını gördüm. Çok kullanışlı bir bitki ve mavi, kırmızı çiçekleri ile çevreye güzellik katıyor.

17- Ebegümeci

Yabani olarak çıkıyor ama pek çok yerde kullanıyoruz. Salata veya kurutarak çay olarak kullanıyoruz.

18- Ada çayı

İki türü var bende. Biri normal bildiğimiz ada çayı, diğeri ise ananas kokulu adaçayı.

19- Zeytin otu – Santolina rosmarinifolia

Yeni tanıştığım çok yıllık bir bitki. Deniz börülcesi görünümünde ve zeytin kokuyor. Salatalara enteresan bir aroma katıyor. Biberiye ile uzaktan akraba. Kurak yerlerde yetişebilecek bir bitki ve fazla suyu sevmiyor. Solucan otu gibi sarı çiçekleri oluyor.

Zeytin otu

20- Itır

Bende gül ve limon kokulusu vardı ama limon kokulu sizlere ömür. Gül kokulusunu ben denemedim ama sütlaçlarda kullanıyorlarmış. Çay olarak tüketmeyi düşünüyorum.

21- Aynisefa

Bu da tohumdan her sene tekrar fışkıran bir bitki. Bahar başında güzel sarı çiçekleri evin önünü kaplıyor. Çiçekleri toplayıp çay yapıyorum.

22- Tarhun otu (Artemisia dracunculus) dargun, yeşil altın

Aslında tadını pek beğenmediğim ama bir arkadaş getirince de geri çevirmediğim bir bitki. Bulunsun, belki Fransız mutfağına giriş yaparım ama bu Rus Tarhunu sanırım.

23- Çiriş otu

Yabani pırasa olarakta geçen bu ot kardeş bitki olarak ağaçlarımın altında mevcut. İki türü var ama bendeki  hangisi bilmiyorum.

24- Yürüyen soğan

Tohum vereceği yerde minik soğanlar veren, sap kuruyup düşünce bu minik soğanların toprağa değmesiyle tekrardan büyüyen bir soğan. Ağaç altlarında kardeş bitki olarak var. Aynen soğan gibi yeniyor.

Yürüyen soğan

25- Dağ çileği

Dağ çileği yaz kış yeşil kalan ve sürekli meyve veren bir çilek. Meyvesi normal çileklere göre ufak ama tadı çok daha iyi. Yaprak yapısı normal çilekten farklı. Üzerinde sürekli meyve olması çok iyi. Ayrıca çilek gibi kol atarak çoğalmıyor. Tohumundan çimlendirmesi çok daha kolay.

Dağ çileği

Bunların dışında çilek yaprakları, kurt yemişi yaprakları, dut yaprakları, karahindiba yaprak ve kökleri gibi etrafta yetişen bitkiler de çaylara giriyor. Roka, soğan, semizotu gibi bitkiler de dökülen tohumlardan sürekli çıkmakta. Ağaçlarımın dibindeki sarımsaklara hiç dokunmuyorum. Her sene tekrar büyüyorlar. Bunlar mevsimlik ama tohumları her yere dağıldığı için çok yıllık muamelesi görüyorlar. Zaten zamanla toprağımda öyle bir tohum bankası oluştu ki bahar başında bir kaç fidenin yerini değiştirerek devam edebilecek seviyedeyim. Ama tabii yeni bulduğum tohumları ve güzel domates tohumlarını minik seramda fide olarak yetiştirmeye de devam ediyorum.
Siz de etraftan toplayacağınız çok yıllık bitkileri normal sebze bahçenize entegre edin. Eminim ki hem tıbbi açıdan hem de yararlı böcekleri çekmesi açısından faydalarını göreceksiniz. Ayrıca bakımları kolay olduğundan sizi fazla uğraştırmayacaktır.