Arbutus unedo – Kocayemiş Ağacı Nasıl Yetiştirilir?

Yabani çilek, kocayemiş, davulga, mongele isimleri ile anılan Arbutus unedo yemiş ağacı fundagiller ailesinden sulak ve asidik toprakları seven, yaprak dökmeyen, 10 ila 15 metreye büyüyebilen bir bitki. Geçtiğimiz hafta Kanberra Permakültür Festivalinden satın aldım. Bahçemde çok yıllık, gıda üreten bitkilere bir yenisi daha eklendi.

Çocukluğumda babamla beraber ava giderdik ve ben ormanda muşmula, kocayemiş ne bulursam yiyordum. İşte o zamanları tekrar hatırlatacak bir ağaç olacak büyüdüğünde.

Çiçekleri kendi kendini polenleyebiliyor. Arılara iyi bir nektar kaynağı ve acımtırak balının şifalı olduğu da söyleniyor.

Roma imparatorluğu zamanında yaşamış “permakültürcü” Gaius Plinius Secundus bu ağacın latin isminde geçen “unedo” ismine babalık yapmış. Gaius kocayemişi tattıktan sonra “bir tane yedim baydı” gibi bir şey söylemiş (unum tantum edo).  Ama beğendiği için mi yoksa beğenmediği için mi dediği belli değil. Eminim beğenmiştir çünkü neredeyse 1 yılda olgunlaşan meyveleri doğal olarak dalında fermente oluyor ve alkol barındırıyor.

Arbutus unedo tohum veya dal köklendirme usulü ile çoğaltılabilir. Tohum ile %20 oranında başarı sağlanabiliyormuş. Çelikten üretmek konusunda örütbağında pek bir şey bulamadım ama Wikipedia olur diyor fakat o da pek başarılı değil. En iyi yöntem dal köklendirme ile oluyormuş ama o da 2 yıl sürüyor. Dal köklendikten sonra ağaçtan kesilip ekilebilir.

Akdeniz bitkisi olmasına rağmen İrlanda’ya kadar yayılmış. Zaten farklı iklimlere adaptasyonu çok iyi olan bir bitki. Bir kere kök sistemi geliştikten sonra kuraklığa karşı güçlü hale geliyor. Ayrıca tuzlanmış topraklarda da yetişebiliyor. Komando gibi bitki. Wikipedia’da Pisolithus tinctorius isimli mantar (sanırım bir tür osuruk mantarı) ile kökleri aşılanırsa, kök gelişiminin daha iyi olduğu söylenmiş. Bu önemli bir bilgi. 

Ticari olarak yetiştirmek üzere hakkında pek bir araştırma yapılmamış ama daha büyük meyve veren bazı türleri hibrit olarak yetiştirilmiş.

Yapraklarının kurutulup çay gibi içilmesi romatizma, yüksek tansiyon ve şeker hastalığına iyi geliyormuş. Antioksidan ve iltihaplanmayı önleyici etkileri de var.

Permakültür açısından bakıldığında öncü bitkilerden biri. Çorak ve verimsiz topraklarda ilk olarak yetiştirilebilir. Eko sistemlerin onarılmasında kullanılabilir. Doğal hayata gıda sunduğu için kuşlara, geyiklere, ayılara yemek olabilir. Nektar açısından zaten arılara destek oluyor. Yaprak dökmediği için kıyı şeridinde rüzgar bariyeri olarak kullanılabilir. Yangına dayanıklı olması ile meşe veya çam ormanlarında yangın bariyeri olarak dikilebilir. Yoğun yaprakları ile kışın hayvanlara barınak olabilir. Yoğun kök sistemi ile toprak stabilizasyonunda önemli rol oynar ve erozyonu azaltır.

Ağacın dalları pipo yapımında çok kullanılmış. Oldukça sert bir tahtası var ama düzgün uzamadığından başka bir amaçla kullanılamıyor.

Bahçenizde ne gibi ağaçlar ve yemişler var? Enteresan şeyler yetiştiriyor musunuz?

 

Kaynak: Wikipedia

Posted in Permakültür, Türkçe.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.